حكومت مهدوي عليه السلام،اهداف،برنامه ها

اداره‌ي سرزميني به گستردگي دنيا، کار دشواري است که تنها با برخورداري از رهبري الهي و کارگزاراني دلسوز و معتقد به نظام الهي و حاکميت اسلام امکان‌پذير است. آري امام (عليه السلام) براي اداره‌ي سرزمين‌ها افرادي را مي‌گمارد که به غير از مصالح اسلام و خشنودي خداوند، به چيز ديگري نمي‌انديشند. روشن است، کشوري که مسئولانش داراي اين ويژگي‌ها باشند، بر دشواري‌ها پيروز مي‌شود و ويراني‌هاي حکومت‌هاي پيشين با موفقيت به آباداني تبديل مي‌گردد.
از سويي مردم جهان، دولت‌ها، احزاب و سازمان‌هاي بسياري را ديده‌اند که مدعي بوده‌اند، اگر زمام امور را به دست گيرند، مي‌توانند به جهان و جهانيان خدمت کنند و آرامش و امنيت را به ارمغان آورند، ولي در عمل هر کدام از ديگري بدتر رفتار کردند و جز فساد و کشتار و ويراني چيزي به ارمغان نياوردند.
هدف تشکيل حکومت
حکومت جهاني امام عصر (عليه السلام) در پي فراهم آوردن زمينه‌هاي بندگي خداوند منان، رشد معنوي جامعه و رساندن انسان به سر حدّ کمال مي‌باشد. اهميت و زيبايي حکومت امام مهدي عجّل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف در خداجويي و اعتلاي کلمه‌ي توحيد است. بسياري از روايات به زنده شدن انسان و جهان در پرتو انوار حيات‌بخش نهضت مهدوي بشارت داده و اين موضوع را يکي از ويژگي‌هاي بارز اين نهضت برشمرده‌اند. همان‌گونه که در قرآن کريم نيز آمده است:
يا ايها الّذِينَ ءَامَنُوا استَجِيبُوا للهِ و لِلرّسولِ إذا دَعاکُم لِما يحييکُم؛1اي گروه مؤمنان! آن‌گاه که خداوند و پيامبر، شما را فرا مي‌خوانند به سوي آن‌چه شما را زنده مي‌کند، آن‌ها را اجابت کنيد و به نداي آن‌ها لبيک گوييد.»
در روايتي که از امام باقر (عليه السلام) نقل شده، آن حضرت پس از اشاره به آيه‌ي شريفه‌يإعلَمُوا أنّ الله يحيي الأرضَ بَعدَ مَوتِها قد بَينا لکُم الاياتِ لَعَلَّکُم تَعقِلون؛2بدانيد که خدا زمين را پس از مرگش زنده مي‌گرداند. به راستي آيات خود را براي شما روشن گردانيده‌ايم، باشد که بينديشيد. مي‌فرمايند:
«يعني بِمَوتِها کُفرَ أهلِها و الکافِرُ مَيتٌ، فَيحييها اللهُ بِالقائمِ (عليه السلام) فَيعدِلُ فيها فَيحيي الأرضَ و يحيي أهلَها بَعدِ مَوتِهِم»؛3«منظور از مردن زمين، کفر ورزيدن اهل آن است و کافر مرده است، پس خداوند آن را به ظهور حضرت قائم (عليه السلام) زنده خواهد کرد. پس او در رمين عدالت مي‌ورزد، زمين را زنده مي‌سازد و اهل آن را پس از مرگشان زنده مي‌کند.»
در زيارت حضرت صاحب الزمان (عليه السلام) در روز جمعه نيز از آن امام به عنوان سرچشمه‌ي زندگي ياد شده و آمده است: «السلامُ عَلَيکَ يا عَينَ الحَيوةِ»؛ «درود بر تو اي سرچشمه‌ي زندگي.»
و در دعاي ندبه نيز از امام عصر (عليه السلام) به عنوان زنده کننده‌ي کتاب خدا و حدود آن و همچنين زنده کننده‌ي آثار دين و دين باوران ياد شده است:
«أينَ المُؤَمِّلُ لِإحياءِ الکِتابِ و حُدودهِ، أينَ مُحيي مَعالِمِ الدِّينِ و أهلِهِ»؛ «کجاست آن‌که براي زنده کردن کتاب و حدود آن به او اميد بسته شده؟ کجاست زنده کننده‌ي آثار دين و دين باوران؟»
حال با مشخص شدن نقش امام زمان (عليه السلام) در تحقق حيات معنوي انسان‌ها مي‌توان به تصوري روشن از چگونگي تحقق حيات طيبه در عصر ظهور رسيد. چون در آن عصر که عصر تجلي کامل ولايت الهي است، خداوند متعال به برکت وجود حضرت ولي عصر (عليه السلام) همه‌ي حجاب‌ها و موانعي را که پيش روي انسان‌ها وجود دارد برمي‌دارد و آن‌ها را به مراتب بالاي ادراک، آگاهي و ايمان نائل مي‌سازد تا جايي که همه‌ي مظاهر شرک، کفر، گناه، ظلم و بي‌عدالتي از زمين رخت برمي‌بندد و اين‌جاست که آن حيات پاکيزه که انسان‌ها قرن‌ها به دنبالش بودند، محقق شده و آدمي امکان نيل به مراتب عالي کمال را پيدا مي‌کند.
برنامه‌هاي حكومت
پس از آشنايي با هدف حكومت، بايد به بررسي برنامه‌هاي حكومت براي رسيدن به آن هدف بپردازيم. با استفاده از روايات فراواني كه درباره‌ي دوران حكومت امام (عليه السلام) موجود است، سه محور عمده‌ي برنامه‌هاي آن حكومت عبارتند از برنامه‌هاي فرهنگي، برنامه‌هاي اقتصادي و برنامه‌هاي اجتماعي.
الف) برنامه‌ي فرهنگي
در حكومت جهاني امام مهدي (عليه السلام) تمامي فعاليت‌هاي فرهنگي، در مسير رشد و تعالي علمي و عملي مردم خواهد بود و با جهل و ناداني در همه‌ي زمينه‌ها مقابله خواهد شد. مهم‌ترين برنامه‌هاي فرهنگي در حكومت حضرت عبارتند از:
1. احياي كتاب و سنت
امام علي (عليه السلام) در بياني رسا حكومت قرآني امام مهدي (عليه السلام) را چنين توصيف كرده‌اند:
«... يعطِفُ الهوی علی الهُدی إذا عَطَفوا الهُدی علی الهوی، و يعطِفُ الرأی علی القرآن إذا عَطَفوا القرآنُ عَلی الرأی ...»؛4«در روزگاري كه هواي نفس حاکم است، امام مهدي (عليه السلام) ظهور مي‌كند و هدايت و رستگاري را به جاي هواي نفس مي‌نشاند و در عصري كه نظر شخصي بر قرآن مقدم شده است، افكار را به قرآن توجه مي‌دهد و آن را بر جامعه حاکم مي‌کند.»
2. گسترش معرفت و اخلاق
حكومت امام مهدي (عليه السلام) كه حكومت خدا و ارزش‌هاي الهي بر جهان است، ترويج ارزش‌هاي اخلاقي را در رأس برنامه‌هاي خود قرار خواهد داد.
امام باقر (عليه السلام) فرمودند:
«اذا قامَ قائِمُنا وَضَعَ يَدَهُ عَلی رؤُوسِ العِباد فَجَمَعَ بِها عُقوُلَهُم و كَمُلَت بِها اخْلاقَهُم»؛5«زماني كه قائم ما قيام كند، دست خود را بر سر بندگان خواهد نهاد، پس عقل‌ها و اخلاق ايشان را به كمال خواهد رساند.»
3. نهضت علمي
از پيامبر اعظم  نقل شده كه فرمودند:
«... تاسِعَهُم قائِمَهُم الّذي يملَأُ الله ـ عزّوجَل ـ بِهِ الأرض نوراً بَعدَ ظُلمَتِها وَ عَدلاً بَعدَ جَورِها وَ عِلماً بَعدَ جَهلِها ...»؛6« ... نهمين امام از فرزندان امام حسين (عليه السلام) قائم ايشان است كه خداوند به دست او همه‌ي زمين را از روشنايي پر مي‌كند، پس از آن‌كه گرفتار تاريكي شده است و تمام زمين را از عدالت و دادگري سرشار مي‌کند، پس از آن‌كه از ظلم و جور پر شده باشد و سراسر عالم را از علم و دانايي بهره‌مند مي‌کند پس از آن‌كه به جهل و ناداني گرفتار آمده باشد ....»
4. مبارزه با بدعت‌ها
بدعت در مقابل سنت و به معني نوآوري در دين و داخل كردن انديشه‌ها و آراي شخصي در دين و دينداري است. امام علي (عليه السلام) در معرفي بدعتگذاران ميفرمايند: «بدعت گذاران كساني هستند كه با فرمان خدا و كتاب او و پيامبرش مخالفت مي‌ورزند و براساس رأي و هواهاي نفساني خود عمل مي‌كنند.»7
امام باقر (عليه السلام) در توصيف زمان ظهور آن حضرت مي‌فرمايند:
«... و لايترك بِدعةٌ الا أزالٌها وَ لا سُنّةً الا أقامَها ...»؛8«هيچ بدعتي را وا نگذارد مگر اين‌كه آن را از ريشه بركند و از هيچ سنتي نمي‌گذرد مگر اين‌كه آن را بر پا خواهد فرمود.»
ب) برنامه‌ي اقتصادي
در حكومت قرآني حضرت مهدي (عليه السلام) براي اقتصاد جهان و مردم آن برنامه‌ي مطلوبي تدوين شده است كه براساس آن اولاً امر توليد سامان مي‌يابد و از منابع طبيعي و مواهب خدايي بهترين بهره‌برداري مي‌شود و ثانياً ثروت به دست آمده به شكل عادلانه بين همه‌ي طبقات توزيع مي‌شود.
1. بهره‌وري از منابع طبيعي
در زمان حاكميت آخرين حجت حق، همه‌ي زمين و امكانات آن در اختيار امام خوبان قرار مي‌گيرد تا سرمايه‌اي كلان براي پي‌ريزي اقتصادي سالم فراهم شود.
امام علي (عليه السلام) فرموده اند:
«... و لوْ قَد قامَ قائِمنا لانزلت السماء قطرها وَ لاخْرجَت الارْض نباتِها ...»؛9 ... و چون قائم ما قيام كند، آسمان باران مي‌ريزد و زمين گياه بيرون مي‌آورد ... .»
2. توزيع عادلانه‌ي ثروت
امام باقر (عليه السلام) فرموده‌اند:
«اذا قامَ قائِم اهْل البَيْت قسم بِالسويه وَ عدل فِي الرَّعيه»؛10وقتي قائم خاندان پيامبر قيام كند (اموال را) به تساوي تقسيم و ميان خلق به عدالت رفتار مي‌كند.»
ره‌آورد اين مساوات در سطح جامعه آن است كه فقر و تهي‌دستي ريشه‌كن مي‌شود و فاصله‌هاي طبقاتي از بين مي‌رود.
امام باقر (عليه السلام) فرموده‌اند:
«‌... امام مهدي (عليه السلام) ميان مردم به مساوات رفتار مي‌كند، به گونه‌اي كه كسي پيدا نشود كه نيازمند زكات باشد.»11
3. عمران و آباداني
در حكومت امام مهدي (عليه السلام) كه امر توليد و توزيع ساماندهي مي‌شود، همه جا به نعمت و آباداني مي‌رسد.
امام باقر (عليه السلام) در توصيف روزگار امام مهدي (عليه السلام) مي‌فرمايند:
«... فلا يبقي في الارْضِ خراب الا عمُرِّ ...»؛12در تمام زمين هيچ ويرانه‌اي نمي‌ماند جز اين‌كه آباد مي‌شود.»
ج) برنامه‌ي اجتماعي
در حكومت دادگستر بزرگ عالم، براي سامان‌بخشي اجتماع، برنامه‌هايي براساس تعاليم قرآن و سنت اهل‌بيت‌(عليهم السلام) در نظر گرفته شده است كه به سبب اجراي آن‌ها، محيط زندگي زمينه‌اي آماده براي رشد و تعالي افراد خواهد بود.
1. احيا و گسترش امر به معروف و نهي از منكر
از بهترين و والاترين مراتب امر به معروف و نهي از منكر آن است كه رييس حكومت و كارگزاران آن، امر كننده‌ي به خوبي‌ها و باز دارنده از زشتي‌ها باشند.
امام باقر (عليه السلام) فرمودند:
«المَهدِي و اصْحابِهِ ... يأمُروُنَ بالمَعْروُفِ و يَنْهَوْنَ عَنِ المُنْكَر»؛13مهدي و ياران او امر به معروف و نهي از منكر مي‌كنند.»
2. مبارزه با فساد و رذايل اخلاقي
در دعاي ندبه كه آهنگ فراق و نواي جدايي از يار غايب است، مي‌خوانيم:
«أيْنَ طامِس آثارِ الزّيْغ و الأهْواء ايْنَ قاطِع حَبائِل الكِذْب و الإفْتِراء »؛ «كجاست آن‌كه ريسمان‌هاي دروغ و افترا را خواهد گسيخت؟ كجاست آن‌كه آثار گمراهي و هوي و هوس را نابود خواهد کرد؟»
3. اجراي حدود الهي
در حكومت امام مهدي (عليه السلام) با كساني كه راه تجاوز به حقوق ديگران و زير پا گذاشتن احكام الهي را مي‌پيمايند و چارچوب قانون را نمي‌پذيرند، به گونه‌اي شديد مقابله مي‌شود تا سد راه تبهكاري آن‌ها شود و آن اجراي حدود الهي درباره‌ي مفسدان است.
در روايتي از حضرت جواد (عليه السلام)، در ضمن بيان خصوصيات امام مهدي (عليه السلام) آمده است: «او حدود الهي را اقامه (و اجرا) خواهد كرد.»14
4. عدالت قضايي
حاكميت عدل گستر امام مهدي (عليه السلام) پايان همه‌ي ظلم‌‌ها و نهايت همه‌ي حق‌كشي‌هاست. او كه مظهر عدالت پروردگار است، محكمه‌هايي دادگستر ايجاد مي‌كند و قاضياني صالح و مجرياني دقيق و خداترس مي‌گمارد تا به هيچ‌كس، در هيچ جاي عالم كمترين ستمي نرود.
امام رضا (عليه السلام) فرموده‌اند:
«فَاذا خَرَج اشْرقتِ الارْضُ بِنوُرِ رَبِّها وَ وَضَع مِيزان العَدْل بَيْن النّاس فَلا يَظْلم أحدُ ابَداً»؛15وقتي او قيام كند، زمين به نور پروردگار روشن شود و آن حضرت ترازوي عدالت در ميان خلق نهد، پس (چنان عدالت را جاري كند كه) هيچ‌كس بر ديگري ظلم و ستم روا ندارد.»

پي نوشت ها:

1. انفال (8)، 24 .
2. حديد (57)، 17 .
3. شيخ صدوق، کمال الدين و تمام النعمة، ج 2، ص 668 .
4. سيد رضی، نهج البلاغه، خ 138 .
5. علامه مجلسی، بحار الانوار، ج 52، ص336 .
6. همان، ج 36 ، ص 253 .
7 محمد محمدی ری‌شهری، ميزان الحكمه، ح 1632 .
8. علامه مجلسی، بحار الانوار، ج 58 ، ح 11 .
9. علامه مجلسی، بحار الانوار، ج 10 ، ص 104 .
10. نعماني، غيبت، ح 26، ص 242 .
11. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 51، ص 390 .
12. شيخ صدوق، كمال الدين و تمام النعمة، ج 1، ح 16، ص 603 .
13. علامه مجلسی، بحار الانوار، ج 51، ص 47 .
14. همان، ج 52، ح 4 .
15. علامه مجلسی، بحار الانوار، ص 321 .